Onze grootste duurzaamheidsuitdagingen – klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en sociale ongelijkheid – lijken vaak ongrijpbaar. Het zijn geen op zichzelf staande problemen, maar deel van een complex geheel met wederzijdse afhankelijkheden. Hoe kunnen we de samenhang begrijpen en echte verandering teweegbrengen? Hier komen drie krachtige inzichten samen: Doughnut Economics, Adaptive Systems Theory, en de benadering van Leverage Points.
- Doughnut Economics biedt een raamwerk om een evenwicht te zoeken tussen sociale behoeften en planetaire grenzen. Dit model toont aan dat 72% van de wereldbevolking buiten deze veilige en rechtvaardige ruimte leeft (O’Neill et al., 2018).
- Adaptive Systems Theory benadrukt hoe veerkrachtige systemen reageren op verandering, en waarom sociaal-ecologische netwerken meer kans hebben om te overleven bij samenwerking en diversiteit (Folke et al., 2016).
- Leverage Points, ontwikkeld door Donella Meadows, laat zien dat kleine, gerichte interventies binnen complexe systemen een disproportioneel groot effect kunnen hebben (Meadows, 1999).
Bronnen:
- O’Neill, D. W., Fanning, A. L., Lamb, W. F., & Steinberger, J. K. (2018). A good life for all within planetary boundaries. Nature Sustainability, 1(2), 88-95.
- Folke, C., et al. (2016). Resilience and social-ecological systems: A foundational framework. Ecology and Society, 21(4).
- Meadows, D. H. (1999). Leverage Points: Places to Intervene in a System. The Sustainability Institute. Link naar publicatie.
Deze theorieën geven ons niet alleen handvatten om complexe problemen te analyseren, maar ook om daadwerkelijk impactvolle verandering te realiseren.
Wil je weten hoe je deze inzichten kunt toepassen in jouw duurzaamheidsstrategie? In dit blog duiken we in de kracht van systeemdenken, verrijkt met inzichten uit Doughnut Economics, Adaptive Systems Theory en Leverage Points.
Systeemdenken: de basis
Systeemdenken leert ons om niet alleen het zichtbare probleem te bekijken – het topje van de ijsberg – maar ook de verborgen structuren eronder. Het helpt je in- en uit te zoomen, verbanden te zien en te begrijpen hoe verschillende factoren elkaar beïnvloeden.
De drie pijlers van systeemdenken:
- Kennis – Het begrijpen van duurzaamheidsuitdagingen in al hun complexiteit.
- Vaardigheden – Interdisciplinair denken en verbanden leggen.
- Attitudes – Nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen om vastgeroeste patronen te doorbreken.
We willen je laten zien wat de kracht van systeemdenken kan zijn in combinatie met aanvullende strategieën om het meer toepasbaar te maken.
Systeemdenken en Doughnut Economics
Doughnut Economics, ontwikkeld door Kate Raworth, biedt een visueel en praktisch raamwerk dat perfect aansluit op systeemdenken. Het ‘doughnutmodel’ stelt dat we binnen de sociale fundamenten van menselijke behoeften én de planetaire grenzen moeten opereren.
Wanneer je systeemdenken toepast op een uitdaging, helpt Doughnut Economics om duidelijke criteria te stellen:
- Welke systemen schaden de planetaire grenzen?
- Welke menselijke behoeften blijven onvervuld?
Bijvoorbeeld: bij de energietransitie kunnen we vragen hoe we binnen de ecologische grenzen blijven terwijl we toegang tot energie wereldwijd verbeteren. Het model biedt een lens om duurzaamheidsproblemen niet alleen te analyseren, maar ook te prioriteren.
Systeemdenken en de Adaptive Systems Theory
Duurzaamheidsuitdagingen zijn geen statische problemen. Ze veranderen continu, vaak op onvoorspelbare manieren. Adaptive Systems Theory leert ons hoe systemen zichzelf reorganiseren en aanpassen.
Voor duurzaamheid betekent dit dat we niet alleen oplossingen ontwerpen, maar ook systemen bouwen die flexibel genoeg zijn om met verandering om te gaan. Bijvoorbeeld: een circulaire economie is geen eindpunt, maar een voortdurend aanpasbaar systeem waarin afval herontdekt wordt als grondstof.
In combinatie met systeemdenken helpt Adaptive Systems Theory ons begrijpen:
- Hoe kunnen systemen veerkrachtig blijven in een wereld vol onzekerheid?
- Hoe ontwerp je systemen die niet instorten, maar floreren bij verandering?
Systeemdenken en Leverage Points
Een andere krachtige aanvulling is het concept van Leverage Points van Donella Meadows. Het identificeert specifieke plekken in een systeem waar een kleine ingreep een grote verandering kan veroorzaken.
Neem bijvoorbeeld de consumptiecultuur rond smartphones:
- Oppervlakkige leverage points: Campagnes over recycling stimuleren.
- Diepere leverage points: Het veranderen van de economische structuren die kortstondige consumptie aanmoedigen.
- Kern-leverage points: De manier waarop mensen waarde en status toekennen aan technologie volledig herdefiniëren.
Door systeemdenken te combineren met Leverage Points ontdek je niet alleen de symptomen, maar de diepste oorzaken én hun oplossing.
Hoe deze theorieën samenwerken
Met systeemdenken als basis bouw je een fundamenteel begrip van duurzaamheidsuitdagingen. Vervolgens gebruik je:
- Doughnut Economics om helder te definiëren waar systemen grenzen overschrijden.
- Adaptive Systems Theory om dynamiek en veerkracht te integreren.
- Leverage Points om gericht en effectief veranderingen aan te brengen.
Samen vormen deze theorieën een krachtige toolkit om niet alleen de complexiteit van duurzaamheid te begrijpen, maar ook om blijvende impact te creëren.
